"Digitaal is het nieuwe normaal in de zorg"

Interview Ron Roozendaal, Directeur Informatiebeleid/CIO VWS

"Elke dokter, elke verpleegkundige, elke overdracht, elke uitwisseling is digitaal, daar gaan we naartoe. Ik zie Registratie aan de bron niet meer als een programma, maar als een beweging. De beweging is: digitaal is het nieuwe normaal in de zorg. In de normale wereld accepteren we faxen en handmatig invoeren niet meer. In de zorg accepteren verpleegkundigen, artsen en patiënten dit ook niet meer. Omdat de zorg zo groot en complex is, met veel gegevensuitwisseling en overdrachten, pakken we dit stapsgewijs op en daarbij is registeren aan de bron een essentiële voorwaarde."

 Wat is de rol van VWS bij de informatie-uitwisseling in de zorg?

"Informatie-uitwisseling is van elk ziekenhuis en zorgverlener zelf en niet van de overheid, want wij leveren geen zorg. Vorige eeuw kwam de oproep aan de overheid om iets aan de informatie-uitwisseling in de zorg te doen. Daaruit ontstonden onder meer het epd-project en het Landelijk Schakelpunt. Maar de Eerste Kamer vond dat de overheid zich hieruit moest terugtrekken. En zo zie je voortdurend de beweging van regie door de overheid naar 'laat de zorg dit zelf uitzoeken' en weer terug. Ik denk dat we nu vooral kiezen voor de combinatie van gezamenlijke regie en daar waar nodig wetgeving."

 Wat bedoelt u met meer regie?

"Regie betekent voor mij het op elkaar afstemmen van de behoeftes van alle spelers en samen tot goede afspraken komen. De zorg kan het niet alleen en de overheid ook niet; we moeten het samen voor elkaar krijgen. Een voorbeeld daarvan is het Informatieberaad Zorg, waarin overheid en zorgsector verheid en zorgsector samen stap voor stap meer samenhang in de zorgbrede informatievoorziening willen brengen. In onderling overleg beantwoorden we vragen als: Welke gegevens wil je uitwisselen? Wat zijn de belangrijkste hinderpalen? Welke gegevensuitwisselingen hebben voor jou prioriteit? We trekken dus meer gezamenlijk op dan in het verleden. De overheidsrol kan zijn: partijen stimuleren, maar ook afdwingen. Dat laatste doen we nu met de wettelijke verplichting voor elektronische gegevensuitwisseling. Deze verplichting geldt niet voor iedereen op dezelfde tijd, maar dit gaan we in stappen doen, waarbij uitwisseling BgZ tussen ziekenhuizen, receptenverkeer, verpleegkundige overdracht en beelduitwisseling prioriteit hebben."

Hoe staat het met digitale uitwisseling?

"Je hebt heel veel ontwikkelingen die bijdragen aan die stapjes: bijvoorbeeld de pilot eOverdacht van V&VN. Als je van zeven keer handmatig overtikken van gegevens naar twee keer kan,  dan is met meer dan 200.000 verpleegkundige overdrachten per jaar de winst groot. Je bespaart tijd, je hebt minder administratieve lasten, je voorkomt fouten, je verbetert kwaliteit en veiligheid én je houdt meer tijd over voor de zorg aan jouw patiënt, waardoor je werk weer leuker wordt.

Ook het programma Registratie aan de bron heeft fantastisch werk gedaan voor eenmalig en eenduidig vastleggen van zorginformatie voor hergebruik. Registratie aan de bron staat met de Basisgegevensset Zorg (BgZ )en zorginformatiebouwstenen (zibs) aan de basis van al deze ontwikkelingen voor geharmoniseerde gegevensuitwisseling. Zij hebben de 'legoblokjes' ontwikkeld voor het opbouwen van uitwisselingen. Als een huisarts en een medisch specialist samen praten, dan doen ze dat in een gezamenlijke taal die ze met elkaar hebben afgesproken, zodat ze elkaar volkomen begrijpen. We kijken nu of we al die zorginhoudelijke uitwisselingen stuk voor stuk kunnen standaardiseren en daar hebben we de principes en standaarden van Registratie aan de bron voor nodig."

Wat heeft Registratie aan de bron tot nu toe bereikt?

"Wat Registratie aan de bron heeft gebouwd, is zo cruciaal dat we moeten regelen dat daar publiek houderschap voor komt. De komende jaren gaan we van het vrijwillige en vrijblijvende af; het moet en kan niet anders voor het hele brede zorgveld. Registratie aan de bron heeft de basis voor standaardisatie neergelegd. Ook internationaal is het vooruitstrevend dat we de semantische standaardisatie hebben gedaan. Dit gaat dus niet alleen om de techniek en het woordenboek, maar ook: je gebruikt het zo, zodat de ander het echt begrijpt.

De belangrijke volgende stap is dat we hier automatisch een groot deel van het afgeleide gebruik, zoals de kwaliteitsregistraties, mee kunnen vullen. De FMS is al druk bezig de kwaliteitsregistraties te mappen op zibs en te zorgen voor standaardisatie hiervan. We stimuleren de implementatie van al die bouwstenen al met meer dan 400 miljoen euro via de versnellingsregelingen en tegelijkertijd komt ook een wettelijke stok die zegt: gij zult ze ook gebruiken. Uitwisseling voor uitwisseling komen we verder."

Hoe ziet u de toekomst voor Registratie aan de bron?

"De omvang van en het aantal deelnemers aan het programma zijn toegenomen en ik denk dat we nu op het punt staan dit over te dragen aan publieke eigenaren. De bouwstenen worden op vele plekken in de zorg ingebouwd en ze worden onderdeel van wetgeving. Ik zie Registratie aan de bron als aanjager en versneller van implementatie en gedragsverandering in de huizen. Dat laatste is erg belangrijk: Registratie aan de bron werkt vanuit de concrete behoefte van zorginstellingen met zorgprofessionals die zijn aangehaakt en actief willen meewerken. Die voet in de zorgpraktijk is goud waard en mogen we niet verliezen. Het denken is voorbij, het gaat nu om doen, om implementeren, om gedrags- en cultuurverandering en daar heb je deze zorgprofessionals voor nodig. Alleen zo vergroten we het gebruik en de efficiency van het epd. Met hun ambassadeurs in het zorgveld zie ik hier een belangrijke taak voor Registratie aan de bron."